ಪುರುಷ ಸೂಕ್ತದ ಅರ್ಥ

 Source : https://greenmesg.org/stotras/vedas/rigveda/mandala10/sukta90/purusha.php

ಸಹಸ್ರಶೀರ್ಷ ಪುರುಷಃ ಸಹಸ್ರಾಕ್ಷಃ ಸಹಸ್ರಪಾತ್

ಸಹಸ್ರ-ಶಿರಸಾಃ ಪುರುಷಃ ಸಹಸ್ರ-ಅಕ್ಷಃ ಸಹಸ್ರ-ಪಾತ್

ಸಹಸ್ರಶೀರ್ಷಃ ಪುರುಷಃ ಸಹಸ್ರಾಕ್ಷಃ ಸಹಸ್ರಪಾತ್ । ಸ ಭೂಮಿಂ ವಿಶ್ವತೋ ವೃತ್ವಾತ್ಯತಿಷ್ಠದ್ದಶಾನುಲಂ ॥೧॥

ಸಹಸ್ರ-ಶಿರ್ಸ್ಸಾ ಪುರುಷಃ ಸಹಸ್ರ-ಅಕ್ಷಃ ಸಹಸ್ರ-ಪಾತ್ |
ಸ ಭೂಮಿಂ ವಿಶ್ವತೋ ವೃತ್ವಾ-ಅತ್ಯ [i] -ತಿಸ್ಸ್ತದ್-ದಶ-ಅಂಗುಲಮ್ ||1||

1.1: ಪುರುಷ(ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಜೀವಿ) ಸಾವಿರ ತಲೆಗಳು , ಸಾವಿರ ಕಣ್ಣುಗಳು ಮತ್ತು ಸಾವಿರ ಅಡಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ (ಸಾವಿರವು ಅಸಂಖ್ಯಾತವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ , ಇದು ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಜೀವಿಗಳ ಸರ್ವವ್ಯಾಪಿತ್ವವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ), 1.2 : ಅವನು ಜಗತ್ತನ್ನು ಎಲ್ಲಾ ಕಡೆಯಿಂದ ಆವರಿಸುತ್ತಾನೆ(ಅಂದರೆ ಅವನು ಸೃಷ್ಟಿಯ ಆಚೆಗೆ ವ್ಯಾಪಿಸಿರುತ್ತಾನೆ) . ಬೆರಳುಗಳು ),

ಪುರುಷ ಏವೇದಂ ಸರ್ವಂ ಯದ್ಭೂತಂ ಯಚ್ಚ ಭವ್ಯಮ್ । ಉತಾಮೃತತ್ವಸ್ಯೇಶಾನೋ ಯದನ್ನೇನಾತಿರೋಹತಿ ॥೨॥ 

ಪುರುಷ ಏವೇದಂ ಸರ್ವಂ ಯದ್-ಭೂತಂ ಯಚ್ಚ ಭವ್ಯಮ್ |ಉತ-ಅಮೃತತ್ವಸ್ಯೇ [aI] ಶಾನೋ ಯದ್-ಅನ್ನೇನ-ಅತಿ-ರೋಹತಿ ||2||

ಅರ್ಥ: 2.1: ಪುರುಷನು ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಇದೆಲ್ಲವೂ (ಸೃಷ್ಟಿ) ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ; ಹಿಂದೆ ಇದ್ದದ್ದು ಮತ್ತು ಭವಿಷ್ಯದಲ್ಲಿಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವುದು , 2.2 : ಎಲ್ಲವೂ (ಅಂದರೆ ಇಡೀ ಸೃಷ್ಟಿ)ಮಹಾನ್ ಭಗವಂತನ (ಪುರುಷ) ಅಮರ ಸಾರದಿಂದ ನೇಯಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ ; ಅದರ ಆಹಾರವಾಗುವುದರ ಮೂಲಕ(ಅಂದರೆ ಶರಣಾಗತಿಯ ಮೂಲಕ ಯಾರ ಅಮರ ಸಾರವನ್ನು ಸೇವಿಸುವ ಮೂಲಕ) ಒಬ್ಬನು ಸ್ಥೂಲ ಪ್ರಪಂಚವನ್ನು ಮೀರುತ್ತಾನೆ (ಮತ್ತು ಅಮರನಾಗುತ್ತಾನೆ).

ಏತಾವನಸ್ಯ ಮಹಿಮಾತೋ ಜ್ಞಾಯಾಂಶ್ಚ ಪೌರುಷಃ । ಪಾದೋಯಸ್ಯ ವಿಶ್ವ ಭೂತಾನಿ ತ್ರಿಪಾದಸ್ಯಾಮೃತಂ ದಿವಿ ॥೩ ॥ 

ಏತಾವಾನಸ್ಯ ಮಹಿಮಾ-ಅತೋ ಜ್ಞಾಯಾಶ್-ಕಾ ಪೌರುಸ್ಸಃ |ಪಾದೋ-ಅಸ್ಯ ವಿಶ್ವಾ ಭೂತಾನಿ ತ್ರಿ-ಪಾದ-ಅಸ್ಯ-ಅಮೃತಂ ದಿವಿ ||3||

ಅರ್ಥ: ೩.೧: ಪುರುಷನು ಎಲ್ಲಾ ಶ್ರೇಷ್ಠತೆಗಳಿಗಿಂತ ಶ್ರೇಷ್ಠನು(ಇದನ್ನುಪದಗಳಿಂದ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಬಹುದು), ೩.೨ : ಅವನ ಒಂದು ಭಾಗವು ಈ ಎಲ್ಲಾ (ಗೋಚರ) ಲೋಕಗಳಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿದೆ ಮತ್ತುಅವನ ಮೂರು ಭಾಗಗಳು ಅಮರ ಲೋಕದಲ್ಲಿನೆಲೆಗೊಂಡಿವೆ .

ತ್ರಿಪಾದೂರ್ಧ್ವ ಉದೈತ್ಪುರುಷಃ ಪಾದೋಯಸ್ಯೇಹಾಭವತ್ಪುನಃ । ತತೋ ವಿಶ್ವಂ ವ್ಯಾಕ್ರಮತ್ಸಾಶನಾನಶನೇ ಅಭಿ ॥೪॥

ತ್ರಿ-ಪಾದ-ಊರ್ಧ್ವ ಉದೈತ್-ಪುರುಸ್ಸಃ ಪಾದೋ-ಅಸ್ಯೇ [aI] ಹ-ಅಭವತ್-ಪುನಃ |
ತತೋ ವಿಶ್ವಂಗ್ ವ್ಯಾ [iA] ಕ್ರಮಾತ್-ಸಾಶನ-ಅನಾಶನೇ ಅಭಿ ||4||

ಅರ್ಥ: 4.1
: ಪುರುಷನಮೂರು ಭಾಗಗಳು ಮೇಲೆ ಎತ್ತರದಲ್ಲಿದೆ (ಅತೀಂದ್ರಿಯ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ), ಮತ್ತು ಅವನ ಒಂದು ಭಾಗವು ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ಸೃಷ್ಟಿಯಾಗುತ್ತದೆ. 4.2: ಅಲ್ಲಿ , ಸೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ, ಅವನುಎಲ್ಲಾ ಜೀವಂತ ( ತಿನ್ನುವ ) ಮತ್ತು ನಿರ್ಜೀವ (ತಿನ್ನದ ) ಜೀವಿಗಳನ್ನು ವ್ಯಾಪಿಸುತ್ತಾನೆ . 

. ತಸ್ಮಾದ್ವಿರಾಳಜಾಯತ್ ವಿರಜೋ ಅಧಿ ಪುರುಷಃ । ಸ ಜಾತೋ ಅತ್ಯರಿಚ್ಯತ್ ಪಶ್ಚಾದ್ಭೂಮಿಮಥೋ ಪುರಃ ॥೫॥ 

ತಸ್ಮಾದ್-ವಿರದ್ದ-ಜಾಯತ ವಿರಜೋ ಅಧಿ ಪೌರುಸ್ಸಃ |ಸ ಜಾತೋ ಅತ್ಯಾ [iA] ರಿಚ್ಯತ ಪಶ್ಚಾದ್-ಭೂಮಿಂ-ಅತೋ ಪುರಃ ||5||

ಅರ್ಥ: 5.1: ಅವನಿಂದ ( ಅಂದರೆ ಪುರುಷ)ವಿರಾಟ್ ಜನಿಸಿದನು ; (ವಿರಾಟ್ ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಬಂದಿತು)ಹೊಳೆಯುವ ಪುರುಷನ ಉಪಸ್ಥಿತಿಯಿಂದ (ಅವರು ವಿರಾಟ್ನ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಅಥವಾ ತಲಾಧಾರವಾಗಿ ಉಳಿದರು); 5.2: ಅವನು (ಅಂದರೆ ವಿರಾಟ್)ಭೂಮಿಯನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದನು , ಅವಳನ್ನು ತನ್ನ ಸ್ವಂತ ಅಸ್ತಿತ್ವದಿಂದ ತಲಾಧಾರವಾಗಿ ತೋರಿಸಿದನು. 

ಯತ್ಪುರುಷೇಣ ಹವಿಷಾ ದೇವಾ ಯಜ್ಞಮತನ್ವತ್ । ವಸನ್ತೋ ಅಸ್ಯಾಸೀದಾಜ್ಯಂ ಗ್ರೀಷ್ಮ್ ಇಧ್ಮಃ ಶರದ್ಧವಿಃ ॥೬ ॥ 

ಯತ್-ಪುರುಷೇನ್ನ ಹವಿಸ್ಸಾ ದೇವಾ ಯಜ್ಞಮ್-ಅತನ್ವತ |ವಸಂತೋ ಅಸ್ಯ-ಅಸಿದ-ಅಜ್ಯಂ ಗ್ರೀಸ್ಮ ಇಧ್ಮಃ ಶರದ್- [ಡಿ] ಹವಿಃ ||6||

ಅರ್ಥ: ೬.೧: ಪುರುಷನನ್ನು (ಯಜ್ಞ)ಅಗ್ನಿಯನ್ನಾಗಿಟ್ಟುಕೊಂಡು , ದೇವ(ವಿರಾಟನನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿ ಹೊಳೆಯುವವನು)ಯಜ್ಞವನ್ನು(ಸೃಷ್ಟಿಯ ತ್ಯಾಗ) ಮುಂದುವರಿಸಿದನು, ೬.೨ : ವಸಂತವು ( ಆ ಯಜ್ಞದ) ಸ್ಪಷ್ಟೀಕರಿಸಿದ ಬೆಣ್ಣೆಯಾಗಿ (ಸೃಷ್ಟಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು) , ಬೇಸಿಗೆಯು (ಆ ಯಜ್ಞದ) ಇಂಧನವಾಗಿ (ಸೃಷ್ಟಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು), ಮತ್ತು ಶರತ್ಕಾಲವು ಹವಿಸ್ ( ಆ ಯಜ್ಞದ ತ್ಯಾಗದ ಅರ್ಪಣೆಯಾಗಿ) (ಸೃಷ್ಟಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು). 

ಬರ್ಹಿಷಿ ಪ್ರೌಕ್ಷನ್ಪುರುಷಂ ಜಾತಮಗ್ರತಃ ।
ತೇನ ದೇವಾ ಅಯಜಂತ ಸಾಧ್ಯಾ ಯೋಷಯಶ್ಚ ಯೇ ॥೭ ॥
ತಂ ಯಜ್ಞಂ ಬರ್ಹಿಸ್ಸಿ ಪ್ರ-ಉಕ್ಸನ್-ಪುರುಷಂ ಜಾತಂ-ಅಗ್ರತಃ |
ತೇನ ದೇವಾ ಅಯಜಂತ ಸಾಧ್ಯಾ ರ್ಸಯಶ್-ಕಾ ಯೇ ||7||

ಅರ್ಥ:
7.1: ಆ ಯಜ್ಞದಲ್ಲಿ (ಸೃಷ್ಟಿಯ ತ್ಯಾಗ)ಕುಸಾ ಹುಲ್ಲಿನಿಂದ ಚಿಮುಕಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಪವಿತ್ರ ಜಲವಾಗಿಮೊದಲ ದೈವಿಕ ಪುರುಷರು ರಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟರು . 7.2: ಮೊದಲ ದೈವಿಕ ಪುರುಷರು ಸಧ್ಯ ದೇವತೆಗಳು ಮತ್ತು ಋಷಿಗಳು , ಅವರು ಯಜ್ಞವನ್ನು ಮಾಡಿದ ದೇವ(ವಿರಾಟ್ ಅನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿ ಹೊಳೆಯುವವನು) ಆತನಿಂದ ರಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟರು. (ಈ ಋಷಿಗಳು ಮಾನವರಲ್ಲ ಆದರೆ ವಿರಾಟ್ ನೇರವಾಗಿ ಸೃಷ್ಟಿಸಿದ ಸಪ್ತರ್ಷಿಗಳಂತೆ ದೈವಿಕ ಋಷಿಗಳು). 

ತಸ್ಮಾದ್ಯಜ್ಞಾತ್ಸರ್ವಹುತಃ ಸಮ್ಭೃತಂ ಪೃಷದಾಜ್ಯಮ್ । ಪಶೂನ್ತಾಂಶ್ಚಕ್ರೇ ವಾಯವ್ಯಾನಾರಣ್ಯಾನ್ ಗ್ರಾಮ್ಯಾಶ್ಚ ಯೇ ॥೮॥ 

ತಸ್ಮಾದ್-ಯಜ್ಞಯಾತ್-ಸರ್ವಾಹುತಃ ಸಂಭೃತಂ ಪ್ರಸದಾಜ್ಯಮ್ |ಪಶುನ್-ತಾಶ್ಚಕ್ರೇ ವಾಯವ್ಯಾನ್-ಆರಣ್ಯನ್ ಗ್ರಾಮ್ಯಾಶ್-ಕಾ ಯೇ ||8||

ಅರ್ಥ: 8.1: ಅವನ (ಅಂದರೆ ವಿರಾಟ್‌ನ)ಯಜ್ಞದ(ಸೃಷ್ಟಿಯ ತ್ಯಾಗ) ಸಂಪೂರ್ಣ ಅರ್ಪಣೆಯಿಂದ ಹೆಪ್ಪುಗಟ್ಟಿದ ಹಾಲಿನೊಂದಿಗೆ ತುಪ್ಪವನ್ನು ಬೆರೆಸಲಾಯಿತು , ... 8.2: ... ಇದು (ಅಂದರೆ ತುಪ್ಪ ಮತ್ತು ಹಾಲು) (ಸೃಷ್ಟಿಸಿದ) ಪ್ರಾಣಿಗಳು , ಗಾಳಿ (ಪಕ್ಷಿಗಳು) ಮತ್ತು ಕಾಡು ಪ್ರಾಣಿಗಳು ( ವಿರಾಟ್ ಪ್ರಾಣಿಗಳು )

 ತಸ್ಮಾದ್ಯಜ್ಞಾತ್ಸರ್ವಹುತ ೋಚಃ ಸಾಮಾನ್ಯಿ ಜಜ್ಞಿರೇ । ಛಂದಾಂಸಿ ಜಜ್ಞಿರೇ ತಸ್ಮಾದ್ಯಜುಸ್ತಸ್ಮಾದಜಾಯತ್ ॥೯॥ 

ತಸ್ಮಾದ್-ಯಜ್ಞಯಾತ್-ಸರ್ವಹೂತಾ ರ್ಚಃ ಸಾಮಾನಿ ಜಜ್ಞಿರೇ |ಚಂದಾಂಸಿ ಜಜ್ಞಿರೇ ತಸ್ಮಾದ್-ಯಜುಸ್-ತಸ್ಮಾದ್-ಅಜಾಯತ ||9||

ಅರ್ಥ: 9.1 : ಅವನ ( ಅಂದರೆ ವಿರಾಟನ)ಯಜ್ಞದಸಂಪೂರ್ಣ ಅರ್ಪಣೆಯಿಂದ (ಸೃಷ್ಟಿಯ ತ್ಯಾಗ) ಋಗ್ವೇದ ಮತ್ತುಸಾಮವೇದ , 9.2 : ಅವನಿಂದಚಂಡಗಳು(ವೇದ ಮಾತೃಗಳು ) ಜನಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಯಜುರ್ವೇದವುಅವನಿಂದ ಹುಟ್ಟಿತು . 

ತಸ್ಮಾದಶ್ವ ಅಜಾಯಂತ ಯೇ ಕೆ ಚೋಭಯಾದತಃ ।
ಗಾವೋಃ ಹ ಜಜ್ಞಿರೇ ತಸ್ಮಾತ್ ತಸ್ಮಾಜ್ಜಾತಾ ಅಜಾವಯಃ ॥೧೦॥

ತಸ್ಮಾದ್-ಅಶ್ವಾ ಅಜಾಯಂತ ಯೇ ಕೇ ಕೋ [aU] ಭಯಾದತಃ |
ಗಾವೋಃ ಹ ಜಜ್ಞಿರೇ ತಸ್ಮಾತ್ ತಸ್ಮಾಜ್-ಜಾತಾ ಅಜಾ-ವಯಃ ||೧೦||

ಅರ್ಥ: 10.1
: ಅವನಿಂದ (ಅಂದರೆ ವಿರಾಟ್) ಕುದುರೆಗಳು , ಮತ್ತು ಎರಡೂ ದವಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಹಲ್ಲುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಾಣಿಗಳು, 10.2 : ಅವನಿಂದ(ಅಂದರೆ ವಿರಾಟ್)ಹಸುಗಳು ಜನಿಸಿದವು ಮತ್ತು ಅವನಿಂದ ಎಲ್ಲಾ ರೀತಿಯ ಮೇಕೆಗಳುಜನಿಸಿದವು. 

ಯತ್ಪುರುಷಂ ವ್ಯದಧುಃ ಕತಿಧಾ ವ್ಯಾಕಲ್ಪಯನ್ । ಮುಖಂ ಕಿಮಸ್ಯ ಕೌ ಬಾಹೂ ಕಾ ಊರೂ ಪಾದ ಉಚ್ಯೇತೇ ॥೧೧॥ 

ಯತ್-ಪುರುಷಂ ವ್ಯಾ [iA] ದಧುಃ ಕಟಿಧಾ ವ್ಯಾ [iA] ಕಲ್ಪಯನ್ |ಮುಖಂ ಕಿಮಸ್ಯ ಕೌ ಬಾಹೂ ಕಾ ಉರುಉ ಪಾದಾ ಉಚ್ಯೇತೇ ||೧೧||

ಅರ್ಥ: 11.1: ಪುರುಷ ( ಅಂದರೆ ವಿರಾಟ್)ತನ್ನೊಳಗೆ ಏನನ್ನು ಹಿಡಿದಿದ್ದಾನೆ ? ಅವರ ಬೃಹತ್ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಎಷ್ಟು ಭಾಗಗಳನ್ನು ನಿಯೋಜಿಸಲಾಗಿದೆ ? 11.2: ಅವನ ಬಾಯಿ ಏನಾಗಿತ್ತು ?ಅವನ ತೋಳುಗಳು ಏನಾಗಿತ್ತು ?ಅವನ ತೊಡೆಗಳು ಯಾವುವು ? ಮತ್ತು ಅವನ ಪಾದಗಳು ಯಾವುವು? 

ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋಯಸ್ಯ ಮುಖಮಾಸೀದ್ ಬಾಹೂ ರಾಜನ್ಯಃ ಕೃತಃ । ಊರೂ ತದಸ್ಯ ಯದ್ವೈಶ್ಯಃ ಪದ್ಭ್ಯಾಂ ಶೂದ್ರೋ ಅಜಾಯತ್ ॥೧೨ ॥ 

ಬ್ರಹ್ಮನ್ನೋ-ಅಸ್ಯ ಮುಖಮ್-ಆಸಿದ್ ಬಾಹೂ ರಾಜನ್ಯಃ ಕೃತಃ |ಉರುವು ತದ್-ಅಸ್ಯ ಯದ್-ವೈಶ್ಯಃ ಪದ್ಭ್ಯಾಂ ಶೂದ್ರೋ ಅಜಾಯತ ||೧೨||

ಅರ್ಥ: 12.1 : ಬ್ರಾಹ್ಮಣರುಅವನ ಬಾಯಿ , ಕ್ಷತ್ರಿಯರು ಅವನ ತೋಳುಗಳಾದರು , 12.2 : ವೈಶ್ಯರುಅವನ ತೊಡೆಗಳಾಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಶೂದ್ರರು ಅವನ ಪಾದಗಳಿಗೆ ನಿಯೋಜಿಸಲ್ಪಟ್ಟರು . 

ಚನ್ದ್ರಮಾ ಮನಸೋ ಜಾತಶ್ಚಕ್ಷೋಃ ಸೂರ್ಯೋ ಅಜಾಯತ್ । ಮುಖಾದಿನ್ದ್ರಶ್ಚಾಗ್ನಿಶ್ಚ ಪ್ರಾಣಾದ್ವಾಯುರಾಜಾಯತ್ ॥೧೩॥ 

ಚಂದ್ರಮಾ ಮನಸೋ ಜಾತಃ-ಕಾಕ್ಷೋಃ ಸೂರ್ಯೋ ಅಜಾಯತ |
ಮುಖಾದ್-ಇಂದ್ರಶ್-ಕಾ-ಅಗ್ನಿಶ್-ಕಾ ಪ್ರಾಣಾದ್-ವಾಯುರ್-ಅಜಾಯತ ||13||

ಅರ್ಥ: 13.1
: ಚಂದ್ರನು ಅವನ ಮನಸ್ಸಿನಿಂದ ಮತ್ತು ಸೂರ್ಯನು ಅವನ ಕಣ್ಣುಗಳಿಂದ ಜನಿಸಿದನು , 13.2 : ಇಂದ್ರ ಮತ್ತು ಅಗ್ನಿ ( ಬೆಂಕಿ) ಅವನ ಬಾಯಿಯಿಂದ ಮತ್ತು ವಾಯು ( ಗಾಳಿ ) ಅವನ ಉಸಿರಾಟದಿಂದ ಜನಿಸಿದರು .

 ನಾಭ್ಯಾ ಆಸೀದನ್ತರಿಕ್ಷಂ ಶೀರ್ಷ್ಣೋ ದ್ಯೌಃ ಸಮವರ್ತತ । ಪದ್ಭ್ಯಾಂ ಭೂಮಿರ್ದಿಶಃ ಶ್ರೋತ್ರಾತ್ತಥಾ ಲೋಕಾಂ ಅಕಲ್ಪಯನ್ ॥೧೪॥ 

ನಾಭ್ಯಾ ಆಸಿದ್-ಅಂತರಿಕ್ಷಂ ಶಿಯೃಸ್ಸ್ನ್ನೋ ದ್ಯೌಃ ಸಮಾವರ್ತತ | ಪದಭ್ಯಾಂ ಭೂಮಿರ್-ದಿಶಾಃ ಶ್ರೋತ್ರಾತ್-ತಥಾ ಲೋಕಾ ಅಕಲ್ಪಯನ್ ||೧೪||

 ಅರ್ಥ: 14.1 : ಅವನ ಹೊಕ್ಕುಳವು ಅಂತರಿಕ್ಷವಾಯಿತು (ಸ್ವರ್ಗ ಮತ್ತು ಭೂಮಿಯ ನಡುವಿನ ಮಧ್ಯಂತರ ಸ್ಥಳ), ಅವನ ತಲೆಯು ಸ್ವರ್ಗವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡಿತು , 14.2 : ಅವನ ಪಾದಗಳಿಂದ ಭೂಮಿ ( ಉಳಿದಿತ್ತು), ಮತ್ತು ಅವನ ಕಿವಿಗಳಿಂದ ದಿಕ್ಕುಗಳು ( ಸ್ಥಿರವಾಗಿದ್ದವು); ಈ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಪಂಚಗಳು ಅವನಿಂದ ನಿಯಂತ್ರಿಸಲ್ಪಟ್ಟವು . 

ಸಪ್ತಸ್ಯಾಸನ್ ಪರಿಧಯಸ್ತ್ರಿಃ ಸಪ್ತ ಸಮಿಧಃ ಕೃತಾಃ । ದೇವಾ ಯದ್ಯಜ್ಞಾಂ ತನ್ವಾನ ಅಬಧ್ನನ್ಪುರುಷಂ ಪಶುಮ್ ॥೧೫ ॥ 

ಸಪ್ತಸ್ಯ [iA] ಆಸನ್ ಪರಿಧಾಯಸ್-ತ್ರಿಃ ಸಪ್ತ ಸಮಿಧಾಃ ಕೃತಾಃ | ದೇವಾ ಯದ್ಯಜ್ಞಂ ತನ್ವಾನಾ ಅಬಧ್ನನ್-ಪುರುಷಂ ಪಶುಮ್ ||೧೫|| 

ಅರ್ಥ: 15.1: ಮೂರು ಬಾರಿ ಏಳು ಯಜ್ಞದ ಉರುವಲುಗಳಿಂದ ಏಳು ಆವರಣಗಳನ್ನು ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ , ... 15.2: ... ಆ ಯಜ್ಞದಲ್ಲಿ (ಸೃಷ್ಟಿಯ ತ್ಯಾಗ) ದೇವ (ವಿರಾಟ್ ಅನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿ ಹೊಳೆಯುವವನು) , ಪುರುಷನ ಅನಂತ ವಿಸ್ತಾರವನ್ನು (ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ) ಸೀಮಿತ ಜೀವಿಗಳಾಗಿ (ಪಶು) ಬಂಧಿಸಿದನು . 

ಯಜ್ಞೇನ ಯಜ್ಞಮಯಜನ್ತ ದೇವಾಸ್ತಾನಿ ಧರ್ಮಾಣಿ ಪ್ರಥಮಾಸನ್ । ತೇ ಹ ನಾಕಂ ಮಹಿಮಾನಃ ಸಚನ್ತ ಯತ್ರ ಪೂರ್ವೇ ಸಾಧ್ಯಾಃ ಸಂತಿ ದೇವಾಃ ॥೧೬ 

ಯಜ್ಞೇನ ಯಜ್ಞಂ-ಅಯಜಂತಾ ದೇವಾಸ್-ತಾನಿ ಧರ್ಮಾನ್ನಿ ಪ್ರಥಮಾನ್ಯ [iA] ಆಸನ್ |
ತೇ ಹ ನಾಕಮ್ ಮಹಿಮಾನಃ ಸ-ಚಂತ ಯತ್ರ ಪೂರ್ವೇ ಸಾಧ್ಯಃ ಸಂತಿ ದೇವಾಃ ||16|| ಅರ್ಥ

:
16.1: ದೇವತೆಗಳು ನಿಜವಾದ ಯಜ್ಞವನ್ನು ಧ್ಯಾನಿಸುವ ಮೂಲಕ (ಅಂದರೆ ಎಲ್ಲದರ ಹಿಂದೆಯೂ ಹೊಳೆಯುತ್ತಿರುವ ಪುರುಷನನ್ನು ಚಿಂತಿಸುವ ಮೂಲಕ) ಬಾಹ್ಯ ಯಜ್ಞವನ್ನು ಮಾಡಿದರು; ಮತ್ತು ಹೀಗೆ ಅವರು ಮೊದಲು ಧರ್ಮವನ್ನು ಪಡೆದರು (ಪುರುಷನ ಏಕತೆಯ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ), 16.2: ಚಿದಾಕಾಶದ ಶ್ರೇಷ್ಠತೆಯನ್ನು ಧ್ಯಾನಿಸುವ ಮೂಲಕ ( ಪುರುಷನ ಸಾರವಾಗಿರುವ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರ ಹಿಂದಿನ ಆನಂದದಾಯಕ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಆಕಾಶ), ಆ ಹಿಂದಿನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ, ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಆಕಾಂಕ್ಷಿಗಳು ಸ್ವತಃ ಪ್ರಕಾಶಮಾನರಾದರು .